Oekraïense vuilnisbelten zijn tikkende tijdbom

Bij het EK voetbal 2012 in Oekraïne en Polen. Komende zomer zakken nog eens honderdduizenden voetbalfans vanover heel Europa af naar de voormalige Oostbloklanden. In een poging een positief beeld te scheppen, starten de Oekraïense autoriteiten met een grootschalig project voor moderne afvalverwerking in het land. Functionarissen hebben toegegeven dat het voormalige Sovjetland een "ecologische ramp" probeert te voorkomen.

Oekraïne verbrandt of recycleert minder dan 5 procent van de meer dan 50 miljoen ton huisvuil die het land jaarlijks produceert. In de rest van Europa wordt gemiddeld 50 tot 70 procent van alle stedelijke afval gerecycleerd. De rest van het Oekraïense afval wordt gestort op een van de 4000 vuilnisbelten die tot 7 procent van de totale landoppervlakte innemen.

Volgens milieuagentschappen voldoen deze plaatsen niet aan de meest elementaire veiligheidsvoorschriften. Nu komt er ook de ernstige bezorgdheid bij dat de miljoenen ton giftig afval dat begraven ligt op slecht beveiligde sites een zware bedreiging voor gezondheid en milieu vormen.

Elektriciteit
Het nieuwe project dat de regering binnen de twee jaar wil opstarten, zal nieuwe afvalverwerkingscomplexen oprichten in tien grote steden, waarbij afval gerecycleerd of verbrand wordt om elektriciteit op te wekken voor het nationale stroomnet. Ze zullen jaarlijks 2,5 miljoen ton afval verwerken. "Hiermee kunnen we Oekraïne redden van een ecologische ramp", zegt Vladyslav Kaskiv, hoofd van staatsagentschap voor Investering en Nationale Projecten.

De problemen met de afvalverwerking in het land dateren van na de breuk met de voormalige USSR. In het Sovjettijdperk namen de Oekraïners zelf flessen voor melk en room mee naar de winkel, werd het bier in tanks verkocht op straat en werd voedsel verpakt in biologisch afbreekbaar papier. Onnodige verpakking zoals plastic zakjes was er gewoon niet.

Toxische brij
Vandaag worden vuilnisbelten gebruikt om de groeiende hoeveelheid huisvuil op te slaan. Inspecteurs van Volksgezondheid waarschuwen voor luchtvervuiling (bij 43 procent van de sites), bodemverontreiniging (bij 34 procent van de sites) en vervuiling van het grondwater. De combinatie van stedelijk en industrieel afval op dezelfde plaats heeft geleid tot een dikke toxische brij die in de bodem dringt en door de bovenste steenlagen sijpelt.

"Het samenvoegen van alle afval leidt tot een onbekend fermentatieproces. Welke nieuwe virussen hieruit kunnen ontstaan, weten we niet", zei Tetiana Timochko van de Oekraïense Raad voor Ecologie vorige maand.

"Na Tsjernobyl is het milieu iets waar we inderdaad erg voorzichtig mee moeten omspringen. Met al het afval in de grond loopt Oekraïne een groot energiepotentieel mis, om nog maar te zwijgen van het risico op een ecologische ramp", verklaart Viktor Kyrylenko, hoofd van de Vereniging voor Energie-efficiënte Steden van Oekraïne in Kiev.

Methaan
Ook het vrijkomen van miljoenen ton methaangas uit de ontbinding op de sites stelt een ernstig probleem voor de gezondheid en het klimaat. Methaan is als broeikasgas 22 maal sterker dan CO2.

Lokale milieubewegingen hekelen het uitblijven van sancties voor wie de afvalwetten overtreedt. Daardoor is het storten van illegaal en gevaarlijk afval toegenomen. Gemeenten krijgen dan weer kritiek omdat ze niets doen om recyclage aan te moedigen.

"Decennialang heeft Oekraïne te weinig geïnvesteerd in afvalverwerking. De kwestie vergt nu dringende aandacht. Een nationaal project om hier verandering in te brengen is dan ook zeer belangrijk", besluit Anton Usov, adviseur voor de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling