Psychedelische geheimen van de Kerstman: pist hij in je sok?

We verwachten vannacht een man met een witte baard in rode gewaden die met zijn vliegende rendieren door het zwerk suist. Hola, minuutje. Heeft hier iemand een foute paddenstoel naar binnen gespeeld? Erger: we vieren allemaal een feest dat zijn oorsprong kent in het trippen op paddo's. Althans, de symbolen die we tot vandaag met Kerstmis associëren, stammen uit sjamanentradities uit het Hoge Noorden die geen kerstbal met het christendom te maken hebben maar alles met de amanita muscaria, aka de vliegenzwam. Of hoe je ook kan hopen dat de kerstman in je sok pist. Of niet.

De stammen uit de Oude Tijden, zoals de Lappen uit het huidige Finland en de Koyak uit de Russische steppe, mochten na het binnenhalen van de oogst al eens een heilige vliegenzwam verorberen. Ze kregen daarbij bijzondere inzichten en transcendente ervaringen, zeg maar dat ze hevig begonnen te flippen. Uit die hallucinaties stammen onze huidige tradities van de Kerstman, kerstbomen, vliegende rendieren en het schenken van kerstcadeaus. Het zijn lappen.

De Wereldboom
Onze noordelijke voorvaderen geloofden immers in de Wereldboom, een cosmische as waar het hele universum aan hing. De wortels van de Wereldboom reikten tot in de onderwereld, de stam was de 'middenaarde' of ons alledaags bestaan, de takken reikten tot de hemel. De top van de Wereldboom reikte tot aan de poolster. De geest van de sjamaan, wellicht na het verhappen van enkele vliegenzwammen, klom in de metaforische boom en bereikte zo het godendom. Van daar komt onze ster bovenop de kerstboom en het geloof dat de übersjamaan, de Kerstman, op de Noordpool huist.

Maagdelijke geboorte
Welnu, die magische paddenstoel groeit enkel onder bepaalde bomen, meestal sparren en dennen. De paddenstoel is slechts de vrucht van een grotere schimmel, de zwamvlok die in symbiose leeft met de wortels van de boom. Voor onze voorvaderen was dit pure magie: een kleurrijke paddenstoel die uit de aarde kwamen zonder enig spoor van een zaad. Deze 'maagdelijke geboorte' zagen ze als het resultaat van het ochtenddauw, wat tevens symbool stond voor het zaad van de goddelijkheid. De zilverkleurige slingers die we vandaag in de kerstboom hangen, zijn een verwijzing naar dat goddelijke vocht.

Get pissed
De actieve bestanddelen van de vliegenzwam worden door het menselijk lichaam niet afgebroken, waardoor ze actief blijven in de urine. Het is overigens veiliger de urine te drinken van iemand die vliegenzwam heeft gegeten dan de paddenstoel zelf op te eten, want heel wat giftige elementen worden door het lichaam wel afgebroken. Dat deden onze noordelijke voorvaderen dan ook, wat volgens sommigen de oorsprong verklaart van de Engelse uitdrukking 'to get pissed', want dit gebruik van elkaars urine drinken is duizenden jaren ouder dan alcohol.

Nu: het rendier. Wel, dat waren heilige dieren voor onze seminomadische voorvaderen. Het rendier zorgde voor voedsel en kledij, maar de beesten zijn ook dol op vliegenzwammen. U raadt het al: de urine van de dieren werd ook gebruikt om te trippen. Maar ook omgekeerd: de rendieren lustten ook de urine van hun baasjes, tenminste als die vliegenzwam had gegeten. Rendierherders gebruikten eeuwenlang hun eigen urine om verdwaalde dieren terug naar de kudde te lokken.

Zie ze vliegen
Wie vliegenzwam eet, mag al eens denken dat hij vliegt, wat de legende van de vliegende rendieren zou verklaren. Legendes over reizen van sjamanen bevatten steevast verhalen over gevleugelde rendieren, die hun passagiers naar de hoogste takken van de Wereldboom vlogen.

Ho ho ho
Een van de neveneffecten van de vliegenzwam is dat de gebruiker gaat blozen. Dat verklaart waarom de Kerstman altijd wordt afgebeeld met rozige kaken en neus. Zelfs zijn vrolijke kreet 'Ho, ho, ho' zou de euforische lach zijn van iemand die vliegenzwam heeft genomen.