Bewoners verrast door heffing uit 15de eeuw

Echt een geval van 'het zal je maar gebeuren': enige tientallen inwoners van Kamerik hebben een aanslag gekregen van een allang vergeten belasting die stamt uit de middeleeuwen: de 'dertiende penning'. De bedragen zijn wel hedendaags hoog: 'Ik moet ineens 18.500 euro ophoesten,' zegt gedupeerde Nico Weesjes (67).

Nico Weesjes is niet de enige Kamerikker die ervan baalt en vast van plan is níet te betalen. Hij en nog enige tientallen inwoners van het Utrechtse dorp zijn geconfronteerd met een heffing die net zo eeuwenoud is als hij klínkt: de dertiende penning. 'De dertiende penning stamt ergens uit de vijftiende eeuw,' zegt Joke Birnage van de 'stichting Dertiende Penning' die zich tegen het heffen ervan verzet.

Leenheer 'In die tijd was het westelijk deel van Utrecht nog een wildernis. Een leenheer was landeigenaar. Wie een stuk grond wilde kopen, kocht dat van die leenheer. Maar als die koper dat stuk grond zelf weer wilde verkopen, moest de leenheer dat goedkeuren. De nieuwe koper moest dan een bedrag betalen aan de leenheer. Dát is de dertiende penning. Nederland bestond nog niet eens. Zo oud is deze heffing.'

Verzet Het recht om 'de dertiende penning' te mogen innen bij nieuwe kopers van stukken grond is via erfenissen en overnames door de eeuwen heen altijd blijven bestaan. Niet alleen in Kamerik, maar ook in vier andere Nederlandse plaatsen: Abcoude, Baambrugge, Loenen en Vinkeveen. Dáár zijn de rechthebbenden - bijna altijd privépersonen of organisaties - de dertiende penning echter altijd blijven innen, al is daar in de jaren '80 verzet tegen geweest. Dat leidde ertoe dat de overheid besloot dat de dertiende penning niet meer van deze tijd is en vanaf 2015 niet meer bestaat.

In tegenstelling tot de vier andere dorpen, hadden ze er in Kamerik toch al geen last meer van. Dat het recht op de dertiende penning in privébezit van de 'stichting Beheer Kasteel Renswoude' was gekomen, interesseerde geen mens. Want de penning werd sinds de negentiende eeuw in Kamerik toch al nooit meer geïnd. Tot 1991, toen diverse inwoners van Kamerik ook al een forse financiële aanslag kregen vanwege de dertiende penning. 'Want als er op stukken grond al dertig jaar geen dertiende penning is geïnd, is het recht op die dertiende penning verjaard,' zegt Joke Birnage. 'Maar dat moest elke huis- of grondeigenaar dus wel helemaal zelf gaan uitzoeken voor z'n eigen grond.'

'Geld nodig voor onderhoud' Vanaf 1997 deed de stichting Beheer Kasteel Renswoude vervolgens niks meer met de dertiende penning. Tot nu. Drie jaar voordat het niet meer kan, probeert de kasteel-stichting het weer. 'We hebben geld nodig voor onderhoud van het kasteel. De mensen die het moeten betalen, hadden het kunnen weten,' zegt penningmeester A. Met van de kasteel-stichting. 'Want het wordt ze bij de koop van hun huis of grond verteld door de notaris. Dat ze daar niet op letten, ja, dat is dan maar jammer.'

Joke Birnage noemt dat 'onfatsoenlijk'. 'Elke koper wordt verteld dat er al jaren niks met die dertiende penning gebeurt. Zo word je op het verkeerde been gezet. Buiten dat is het een oude bizarre belasting waar je niks voor terugkrijgt. De kans is groot dat in veel gevallen het recht verjaard is, maar ze proberen het gewoon. Dit is en blijft een rare belasting.'